درمان کرونا با فاویپیراویر؟
تقریبا دو سال از همه گیری بیماری کرونا گذشته است. آغاز بیماری همه گیر کووید-۱۹ به بدترین بحران بهداشت جهانی در قرن گذشته تبدیل شده است. در حال حاضر واکسن کرونا در جهان عرضه شده است. اما کشف یک عامل ضد ویروسی جدید و خاص در برابر SARS-CoV-2، یک برنامه‌ی زمانی طولانی و دشوار نیاز دارد. از این رو در این شرایط بهترین کار استفاده از داروهایی است که قبلاً در برابر سایر عفونت های ویروسی استفاده می‌شدند. یکی از این داروها، قرص فاویپیراویر است که در ابتدا به عنوان داروی ضد آنفولانزا در ژاپن به بازار عرضه شد.
کلمات کلیدی: فاویپیراویر – رونا – کووید – واکسن – رمدسیویر – آنفلوانزا
چکیده
فاویپیراویر برای اولین بار در مرکز بیماری همه گیر علیه SARS-CoV-2 در ووهان استفاده شد. با شیوع همه گیر در اروپا این دارو برای استفاده اضطراری در ایتالیا تأیید شد. و در حال حاضر در اکثر کشورهای درگیر با کووید-۱۹ مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ژوئن ۲۰۲۰، این دارو تاییدیه DCGI را در هند برای عفونت‌های خفیف تا متوسط کووید-۱۹ دریافت کرد. قرص فاویپیراویر به همراه داروی رمدسیویر از داروهای ضدویروسی هستند که در پروتکل درمانی بیماران کرونایی در ایران نیز دیده می شود. امروزه تردیدهایی از تاثیر مصرف این دارو دیده می شود. برخی
ها از حذف این دارو از پروتکل درمانی خبر می دهند. اما هنوز به صورت گسترده ای تجویز و مصرف می شود. بهتر است این نکته را بدانید که مناسبترین دارو برای شما، دارویی است که پزشک عفونی با توجه به شرایط شخص شما برایتان تجویز کند. در نتیجه از مصرف سرخود این دارو و دیگر داروها در دوره ی کرونا پرهیز کنید.
مکانیسم عمل قرص فاویپیراویر
در داخل بافت بدن، قرص فاویپیراویر به فرم فعال دارو تبدیل می‌شود و اثر ضد ویروسی خود را از طریق مکانیسم های زیر اعمال می کند:
- منجر به خاتمه سنتز پروتئین در ویروس می‌شود.
- این دارو در رشته RNA ویروس قرار می‌گیرد و از گسترش بیشتر آن جلوگیری می کند.
- اخیراً ثابت شده است که فاویپیراویر در عفونت‌های آنفلوآنزا، می‌تواند باعث نوعی جهش زایی کشنده در ویروس شود و آن را به یک داروی کشنده ویروس تبدیل می‌کند.
اشکال دارویی قرص فاویپیراویر
فاویپیراویر در ایران فقط در فرم خوراکی به صورت قرص‌های ۲۰۰ میلی‌گرمی موجود است.
نام های رایج قرص فاویپیراویر در ایران:
- قرص فاویپیراویر باختر ۲۰۰ میلی گرم
- قرص فاویپیراویر اکتو ۲۰۰ میلی گرم
- قرص سایتووکس ۲۰۰ میلی گرم
- قرص فاویپیراویر سبحان ۲۰۰ میلی گرم
- قرص فاویپیراویر هترو ۲۰۰ میلی گرم
- قرص بی دی فاوی ۲۰۰ میلی گرم- فاویپیراویر
قرص فاویپیراویر عوارض خطرناکی دارد که باید تحت نظر پزشک داخلی تجویز و مصرف شود.
طبقه بندی مارتیندل : ضد ویروسها
طبقه بندی درمانی : داروهای ضد عفونت > داروهای ضد ویروس > داروهای متفرقه ضد ویروس
نام تجاری قرص فاویپیراویر: سایتووکس (Cytovex), T-705, آویگان, فاویلاویر
قرص فاویپیراویر برای چه بیماری های مصرف می شود؟
فاویپیراویر ۵۳ نوع ویروس آنفولانزا از جمله سویه های فصلی نوع A مانند H1N1 و B را مهار می‌کند. همچنین در برابر سویه های مقاوم به درمان ویروس، از جمله مهار کننده های M2 و NA قابل استفاده است.
-
سارس کرونا ویروس (کووید-۱۹)
فاویپیراویر با مهار آنزیم‌های ویروس، باعث ورود اسان دارو به RNA ویروس می‌شود. آنالوگ های نوکلئوزیدی (مانند فاویپیراویر) داروهای امیدوار كننده‌ای در درمان COVID-19 هستند.
-
ابولا
در طی شیوع ویروس ابولا در سال ۲۰۱۴، فاویپیراویر یکی از داروهایی بود که در لیست کوتاه WHO قرار گرفت. مطالعات نتایج دلگرم کننده‌ای برای این دارو نشان داد. مشخص شد که فاویپیراویر در دوز اولیه ۶۰۰۰ میلی گرم و به دنبال آن ۲۴۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۹ روز، در بیماران با ویرمی متوسط تا زیاد تاثیر دارد. اما در بیماران با شدت بیشتر ویرمی تاثیر چندانی ندارد. به نظر می‌رسد که این دوز به خوبی تحمل می‌شود. یک مطالعه گذشته نگر همچنین نشان داد که بیماران تحت درمان با فایپیراویر شانس بقای بیشتری در برابر ویروس ابولا دارند.
-
ویروس‌های RNA دار
علاوه بر فعالیت فاویپیراویر در برابر ویروس های آنفلوآنزا و ابولا، مشخص شده است که این دارو دارای اثر درمانی بر روی ویروس‌های RNA دار مانند ویروس تب زرد، ویروس بیماری دست-پا-دهان و ویروس لاسا که باعث ایجاد تب خونریزی دهنده ویروسی و انسفالیت (عفونت و التهاب بافت مغز) می‌شود.
دوز مصرفی قرص فاویپیراویر
نحوه مصرف قرص فاویپیراویر و دوز توصیه شده جهت درمان موارد خفیف تا متوسط کووید-۱۹:
- بزرگسالان: ۱۶۰۰-۱۸۰۰ میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز اول.
- سپس ۶۰۰-۸۰۰ میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز به مدت ۷ تا ۱۴ روز.
تداخلات دارویی قرص فاویپیراویر ۲۰۰
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای مصرفی شما را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی قرص فاویپیراویر را افزایش دهد. در این لیست همه تداخلات دارویی احتمالی نوشته نشده است. پس قبل از مصرف داروی فاویپیراویر ۲۰۰، لیستی از تمام داروهایی را که استفاده می‌کنید در اختیار پزشک داخلی خود قرار دهید.
نمونه هایی از داروهایی که می‌تواند با قرص فاویپیراویر ۲۰۰ تداخل ایجاد کنند، در زیر ذکر شده است:
- پیرازینامید: پیرازینامید دارویی است که برای درمان سل استفاده می‌شود. مصرف همزمان پیرازینامید با فاویپیراویر باعث افزایش سطح اسید اوریک می‌شود. چک منظم سطح اسید اوریک هنگامی که این داروها با هم استفاده می‌شوند، توصیه می‌شود.
- رپاگلیناید: رپاگلیناید یک داروی ضد دیابت در گروه داروهای معروف به مگلیتینید است. فاویپیراویر متابولیسم رپاگلیناید را از طریق مسیر CYP2C8 مهار می‌کند، بنابراین باعث افزایش غلظت این دارو در خون و همچنین افزایش خطر سمیت آن می‌شود. علائم مسمومیت شامل: هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون)، سردرد، افزایش بروز عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی و غیره است.
- تئوفیلین: تئوفیلین سطح خونی فاویپیراویر را افزایش می‌دهد و ممکن است خطر عوارض جانبی این دارو را افزایش دهد.
- فامسیکلوویر: فامسیکلوویر دارویی ضد ویروسی است که برای درمان عفونت‌های ناشی از ویروس های تبخال دستگاه تناسلی و صورت و همچنین زونا استفاده می‌شود. همچنین گاهی اوقات از آن در درمان افراد مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی(HIV)، استفاده می‌شود. در صورت استفاده همزمان فامسیکلوویر با فاویپیراویر، ممکن است کارایی این داروها کاهش یابد.
- آسیکلوویر: آسیکلوویر داروی ضد ویروسی برای درمان ضایعات تبخالی ناشی از ویروس HSV، هرپس زوستر (زونا) و آبله مرغان است. این بیماری ممکن است تبدیل فاویپیراویر به قسمت فعال را به تاخیر بیندازد، بنابراین اثر ضد ویروسی آن را کاهش می‌دهد.
- واکسن ویروس آنفولانزا (زنده/ ضعیف شده): داروهای ضد ویروس آنفولانزا مانند فاویپیراویر ممکن است اثر درمانی واکسن آنفولانزا را کاهش دهند. بنابراین از مصرف این داروها در دوره ۴۸ ساعت قبل و ۲ هفته بعد از تزریق واکسن زنده آنفولانزا خودداری کنید.
عوارض جانبی قرص فاویپیراویر
مانند همه داروها، قرص فاویپیراویر ۲۰۰ نیز می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. با این وجود بسیاری از افراد هیچ عارضه جانبی نخواهند داشت. ضمناً اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است تشخیص داده که مصرف این دارو بیشتر از مضرات آن به سود شماست. مطالعات نشان می‌دهد که عوارض جانبی زیر در حدود ۲۰٪ از بیمارانی که فاویپیراویر دریافت کرده اند (با دوز کمتر از میزان مجاز کووید-۱۹) مشاهده شده است. در لیست زیر برخی از عوارض شایع فاویپیراویر ذکر شده است:
- اثر بر روی غدد درون ریز:
- افزایش اوریک اسید (هیپراوریسمی): استفاده از قرص فاویپیراویر ۲۰۰، منجر به روند افزایشی وابسته به دوز اوریک اسید خون می‌شود. یک بررسی سیستماتیک توسط پیلکینگتون و همکاران انجام شده است. هیچ مدرکی معتبری وجود ندارد که نشان دهد هیپراوریسمی ناشی از قرص فاویپیراویر منجر به تظاهرات بالینی می‌شود.
نکته مهم: در بیماری نقرس با احتیاط استفاده کنید. ممکن است اسید اوریک را افزایش دهد.
- اثرات قلبی:
- اثر روی سیستم گوارش:
- کاهش اشتها
- اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
- اثرات خونی:
- کاهش نوتروفیل ها
- اثرات کبدی:
- آسیب به سلول‌های کبد
- افزایش آنزیم‌های کبدی.
نکات مهم در مصرف داروی فاویپیراویر
- ملاحظات بارداری:
براساس داده های حاصل از مطالعات تولید مثل حیوانات، استفاده از قرص فاویپیراویر ۲۰۰ میلی گرم، در بیماران باردار منع مصرف دارد. شواهدی وجود دارد که بیان می‌کند این دارو دارای پتانسیل تراتوژنیک و سمیت جنینی است. قبل از اینکه قرص ۲۰۰ میلی گرم برای زنان در سنین باروری تجویز شود، ضروری است که تست بارداری انجام گیرد. زنانی که توانایی باروری دارند، باید در طول درمان با قرص و به مدت یک هفته بعد از آخرین دوز از روش‌های موثر جلوگیری از بارداری استفاده کنند.
- ملاحظات تغذیه با شیر مادر:
مشخص نیست که فاویپیراویر در شیر مادر ترشح می‌شود یا خیر. بر اساس داده های مطالعات حیوانی، شیردهی در طول درمان با فایپیراویر منع شده است.
- مصرف قرص فاویپیراویر ۲۰۰ میلی گرم در طول بارداری و شیردهی ممنوع است.
آیا قرص فاویپیراویر در درمان کرونا واقعا موثر است؟
دبیر کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا از اجرای مطالعاتی در زمینه اثرات داروی فاویپیراویر در درمان بیماران مبتلا به کرونا خبر داد و گفت: نتایج این تحقیقات نشان داد که این دارو اثری در درمان مبتلایان به این بیماری ندارد. در حالی این دارو در داروخانه‌ها و یا مراکز درمانی برای مبتلایان به این ویروس تجویز می‌شود که نتایج اخیر محققان کشور که در فرودین ۱۴۰۰ منتشر شده است نشان می‌دهد که این دارو در درمان این بیماری اثری ندارد. با اشاره به نتایج مطالعات محققان ایرانی بر روی اثرات این داروی ضدویروس، تجویز قرص فاویپیراویر از اینکه بیماران به ICU منتقل نشوند و یا به دستگاه تنفس مصنوعی متصل نشوند، هیچ تاثیری ندارد. علاوه بر آن این مطالعات نشان داد که این دارو در جلوگیری از مرگ بیماران مبتلا اثری ندارد، ضمن آنکه این دارو موجب کاهش زمان ماندگاری بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان نخواهد شد. در این مطالعات به این جمع بندی رسیدیم که این دارو هیچ تاثیری دربیماران مبتلا ندارد. در حال حاضر هیچ دارویی جایگزین فاویپیراویر معرفی نشده است.
نام تجاری قرص فاویپیراویر
Cytovex یا سایتووکس نام تجاری داروی فاویپیراویر است.
آسیب به کبد با مصرف فاویپیراویر
همانطور که در بخش عوارض جانبی قرص فاویپیراویر نیز عنوان شد، آسیب کبدی از عوارض جانبی این دارو است. تیم تحقیقاتی از دانشگاه تویاما و دانشگاه نیهون ژاپن، میزان و الگوی آسیب کبدی ناشی از این دارو و میزان آن در سرم خون بیماران کرونایی بستری در بیمارستان را بررسی کردند. نتایج مطالعه نشان داد وجود میزان بالاتر فاویپیراویر در سرم خون در بیمارانی مشاهده شد که دچار آسیب کبدی شده بودند. این دارو به شکل قرص‌های استاندارد ۲۰۰ میلی گرمی است اما در بعضی از کشورها، متخصصان سلامت بدون در نظر گرفتن شدت بیماری، ۵ قرص را در یک دوره ۲۴ ساعته برای بیمار تجویز می‌کنند که خطرناک است.
آیا فاویپیراویر از پروتکل درمانی کرونا حذف شده است؟
رییس کمیته علمی ستاد کرونا از حذف یک دارو و وارد شدن دو دارو در پروتکل درمانی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ خبر داد. در این پروتکل درمانی نه داروی “رمدسیویر” و نه “فاویپیراویر” به عنوان داروهای الزامی برای درمان بیماران مبتلا به کووید-۱۹ قلمداد نشدند. داروی فاویپراویر هیچ اثری در درمان بیماران مبتلا نداشت و مصرف آن ممکن است برای بیماران آسیب رسان نیز باشد، ولی داروی “رمدسیویر” به عنوان موردی است که پزشک این اختیار را دارد و می تواند آن را برای بیماران مبتلا تجویز کند و این دارو به طور کامل از پروتکل درمان خارج نشده است. در پروتکل درمانی، داروهای “کورتیکوئید استروئید” و “اینترفرون” را وارد و اجازه استفاده از آنها داده شده است. داروی “اینترفرون” دارویی است که می‌تواند با ویروس مقابله کند و “کورتیکوئید استروئید” نیز به عنوان دارویی برای مقابله با التهاب ریه تجویز می‌شود. اما همچنان قرص فاویپیراویر در پروتکل دیده می شود و کماکان از داروهایی است که حتی در بیمارستان ها نیز تجویز و مصرف می شود.
